Erinnerung aus Aukrug (plattdeutsch)

In den Erinnerungen aus Aukrug op Platt werden Geschichten und Erinnerungen auf Plattdeutsch gesammelt, die sich die Aukruger erzählten und erzählen. Die ersten wurden für die Chronik 1995 unter Geschichten am Rande zusammengetragen. Eine Übersetzung ist geplant.

„De Sportplatz"

vun Hermann Rohwer

Na dreeundörtg kreeg ik Arbeid in'n Schippsbu bi de Deutsche Werke in Kiel. Ik harr glieks 'n Geföhl darför, wokeen vun miene Kollegen Nazi weer — Vörsicht! — un mit wat för een ik en Word snacken kunn.

To Wiehnachten hebbt se uns keen Wiehnachtsgeld gewen wullt. Wiehnachtsgeld för 14.000 Mann — dat is 'n gansen Dutt. Dat hebbt se för Kanonen un anner Tüüg bruukt. Se hebbt uns en „KDF-Erholungsheim" verspraken. Den sülbigen Abend weer dat Erholungsheim all op den Schnürboden to besichtigen. Pliet-sche Kollegen harm dat fix ut Blick tosamenschostert. Darbi bleev dat ok. Dat anner Jahr schull dat wedder keen Wiehnachtsgeld gewen. Darför hebbt se uns en Sportplatz verspra-ken. Om disse Tiet harr ik op de „Gneisenau" to doon. Op mien Deck weern jüst de Terrazzoleggers togang. Twee grote Hupen Kies leegen dor. As ik op Schicht keem, weer de een Barg all fein as Graffsted trechtmaakt. Ünner dat stolte Emblem DW („Deutsche Werke") weer to lesen: „Hier ruht der liebe Weihnachtsmann!"

Nu hebbt wi jeden Dag twee Overstünnen maken müßt, un ik as Schweißer kunn mi de Tiet ganz kommodig indeelen. Nachts weer ik alleen togang op dat Deck. Un dar buu ik ut den annern Kieshupen ja den Sportplatz, fein mit Tore un allens, wat dortohört. Ik heff mi nich veel darbi dacht, blots so ut Spaaß an de Freud. As ik den annern Dag wedder op Schicht keem, weer de Dübel los. In lange Reegen turnen de Lüüd de Stelling vun de „Gneisenau” hoch. An Bord stünn ok all en Schild un wies den Weg „zum Sportplatz". Oha, dicke Luft! Ik dacht glieks an den SA-Minschen, den ik noch ut dat Umschulungslager Hohenlockstedt kennen dee. He harr den Abend vörher mitkreegen, dat ik den Sportplatz buut heff. Ik verdrück mi in de achterste Eck un luur dörch dat Bulloog, wat nu woll passier. Mannomann, dat kunn leeg warm. Ok de Presse keem. Keeneen fröög na mi. Den annern Dag hett ganz Kiel vun den nien Sportplatz snackt. Dat Theater harr ik ja ni wullt, ik harr ja blots namaakt, wat de annern vör mi trechtkreegen harm. De nächste Tiet weer mi bannig flau. Awer se hebbt mi nich bi de Büx kreegen, de vun de SA hett dichthol'n. Richtig, binah harr ik dat vergeten to vertelln: Veerteihn Daag later hebbt de ganzen veerteihndusend Mann vun de Düütsche Werke ehr Wiehnachtsgeld kreegen.

Ut Aukroog

vertellt vun Hermann Rohwer, opschreven vun Peter Höhne

Dat weer in de twintiger Jahren..., dor Kett op den Hoff vun Hein Möller in Inn' Hinnerk Glindemann seeten. He weer vun hitzige Aart. As so veele Buurn in düsse Tiet harr he'n groten Piek op de Genossen in Niemünster, „de Bonzen".

Eenmal plaag em de Övermoot un he wull de doren Lüüd mal 'n beeten argern. He ree' op sienen Rappen to Stadt vör dat Raadhuus. Dor stell' he sik örndlig in Positur un bölk: „Wache raus!" He wull de opjagden Wachtmeisters hoch to Peerd 'n beeten wat to'n Narren hebben un düchtig utlachen. De müssen awers all vörher Wind darvun kreegen hebben un keemen vun alle Sieden. Hinnerk hett sik nich bargen kunnt, un de Öwermacht schall em degt afrapst hebben. Hinnerk harr ok mal en Hartleevste ut Böken. Un mit de damp' he of na Berlin, weg vun Fm un Hoff. Dat duur ja ni lang, un he keem trüch na Inn'. Un jüst op den doren Sünndag höl de Paster de Predigt öwer de Geschicht vun „dem verlorenen Sohn, der reumütig heimkehrte".

Slachter Rathke ut Wasbek

Walter Rathke weer in Aukroog good bekannt. He weer erst in Hennstedt Slachter, denn mök he in Wasbek sien' Laden op. He is'n düchtigen Kerl wesst mit dat Hart op'n rechten Fleck. Awers to Köm un Beer kunn he nich „Nee" segg'n un stell' denn oftins 'n Barg Undögt an. As Slachter müß he ja fakenins Ewer Land, toerst mit'n Fahrrad, denn mit sien Motorrad K 98. Malins kunn he op'n Weg trüch na Wasbek nich wieder. He müß eerstmal slapen, smeet dat Motorrad in'n Stratengraben un legg' sik för 'n lütte Stünn blangenbi. Een, de vörbikeem, meen ja, dar weer wat passeert. He geev de Polizei Bescheed. As de keem, weer Walter awers all wedder weg.

En annermal bruus he mit dat Motorrad vun Inn na Huus un weer jüst in de Kurv bi'n Helenenhoff. Dor keem em de Lehrer in'e Mööt. He kunn nich mehr utweeken un — schwupps — seet de Lehrer bi em op den Lenker. Walter — he hett 'n beten stötert — buller' em glieks an: „Un hier... un hier... un hier... Wat wullt Du op mienen Lenker!?"

En Dag harr he mit siene Fm afmaakt, se schull em mit de K 98 vun Nottelmann afhalen. He steeg ok achter op, harr awers noch so veel Döst. Bi Lipp kort na de Kurve streck' he de Been na ünnen un stünn op de Straat vör dat nächste Lokal. Dat Motorrad föhr wieder.

Na den Krieg in de leege Tiet weer he ins in'n Laden bi't Verköpen. He kreeg mit, as so'n poweren hungeri Kerl ut Niemünster 'n lütte Wust in'e Tasch steek. Walter nehm em an'n Slawitten un schüddel em örndlich dör. Darbi meen he: „Un hier... un hier... un hier... du bust doch'n ganz doofen Hund! 'N ganz doofen Hund büst du! Klaust de lütte Wust un de grooten lettst du liggen?! Seh blots to, dat du wegkümmst!"

En Zirkus in't Dörp

vun Jörn Uhl

Tatara — tara — tara. Tatara — taral... Wi harm grad Meddag eeten, un ik wull mal sehn, ob de ool Kreih uns ok bi de Küken west weer, as ik Musik op de Schossee hör. Gau hin. Denn sowat hört man ni alle Daag.

Twee Rieder, hoch to Peer, teemlich simpel in Tüüch, hooln dor, de een blas' all wat de Lung hergeef op en Trumpet, de anner hör to un tööw, bit sien Kolleg farig weer, un dor keem he an de Reeg, dat heet, ni an to blasen, nee, he reep ut:

„Es wird hiermit bekannt gemacht, daß der Zirkus „Wild-West", auf der Durchreise begriffen, heute abend hier eine Vorstellung geben wird. Das Neueste auf dem Gebiet der Dressur, komische Pantominen, Dumme Augusten, Seiltanz, Marine-Übungen von 14 Meter hohem schwebenden Mast wird geboten. Eigene Musik. Die Arena wird gegenüber der Postwirtschaft aufgebaut. Erwachsene zahlen 2 Mark, Kinder die Hälfte. Die Leistungen der Wild-West-Truppe werden nicht von Busch und Althoff übertroffen! Es wird höflichst gebeten, die Gelegenheit nicht ungenützt vorübergehen zu lassen. Kassenöffnung siebeneinhalb Uhr, Anfang präzise 8 Uhr. Die Direktion." Tatara — tara — tara. Tatara — tara!

„Ik gah ni mit", seggt se. „Schön, denn bliffst du to Huus!" Ik wull mi de Gelegenheit ni ut de Näs gahn laten. För „Komödie in't Dörp" ban ik jammer to hebben, so'n Kraam mutt ünnerstützt warm, wo schallt de Lüüd sünst vun leben?...

Klock söben würr eeten. Ik wull glieks los, mien Fm kreeg mi awers noch bi to Arfen utsammeln, schulln noch inweekt warm. Na, üm Larm ut'n Weg to gahn, däh ik dat, maak dor awers ni veel vun, denn ik wull ni gern to laat kam'n; wer weet, wat dat naher noch'n goden Platz geev. Fief Minuten vör acht draav ik los un keem noch jüß to rechter Tied. De „Eigene Musik" weer all mächtig in Gang (en gräsiges Mundstrom vun Dudelkasten, seeg ut as so'n ole Foderkist, blots dat de Rüchwand mit tweireeten Plünn utstaffeert weer). „Tüt..Tüt..Tüt..Tüt..Tüdelüdelüt, morgen kümmt mien Tante." De Melodie weer mi vun fröher her bekannt. Nu dat Arena: Twee Wagens stünn' schräg gegeneenanner, links un rechts hung'n tweie Peerdecken, dormit man vun de Schossee ni ohn Intrittsgeld in dat Arena sehn künn, un achter de Wagens weer würkli so'n Riedbahn as bi Zirkus Belli. Dat Personal: en Direktor, sien Fm, sien Broder un een Knecht. De Knecht weer togliek Kapellmeister. Dat Material: en Peerd un en Zeegenbuck. (De Zeegenbuck kunn goden Dag seggen, d.h. mit de Poot.) Dat duur rech so lang un wull ni anfangen. De Kommun wull nämli foffti Mark „Luxusstüer" hebben. De Melkkutscher Krischan schull dat inkasseem. Wiel dor nu awers blots so'n 30 Jungs un Deems dat Publikum markeerten, weer de Direkschon in

,Junge, dor wallt wi hin", segg ik to mien Fm, de ok dat Blasen hört harr. Twiefel, ob dat all losgahn kunn. Sülbstverständlig grepen wi Mannslüüd den Direktor ünner de Arms, schickten na'n Buurnvagt — un de Gebühr würr streeken. 25-30 Manns-un Fruunslüüd harm sik doch tosamenfunnen, un nu kunn't losgahn.

Ik stünn bi de „Eigene Musik", un de Knecht dreih as dull. Ik fraag em, ob ik ni mal dreihn schull, ik fröß so, dat toch dor ok so. „Ja", seggt he, „wenn Sie mir die Stunde drei Mark geben, können Sie den ganzen Abend drehen."

Ik fraag: „Hebbt Se ni den Donauwalzer?" „Nein", seggt he, „die modernen Stücke führen wir nicht." „Na, dat's denn ok good, denn laat uns man sünst recht so'n flotten kriegen" — un dar güng't los: „Mahle, Mahle, kennst du meine Mahle nicht, Mahle trinkt gern Tee!" — Denn keem noch „Ach du schöne Adelheid". An'n leefsten harr ik mitsungen. Ik dreih un dreih mächtig los. Toletzt kunn'k dat ni mehr utholn, dor weern eenige Tön, de güng'n jümmer vun sülfs mit, dat hör sik ungefähr an as: ü hoho, ü hoho, ü hoho, un dat „Ü" weer so luut, öwerschree meist de ganse Musik. Hans Mehlbüdel, bi den ik stahn dä, sä to mi: „Dat's awers eenerlei, man kann doch hörn, wat dat för'n Stück sien schall.". Ja, dat kunn man.

Klingelingelingeling!

Ahhh — de Fm Direktor in hellrode Trikko-Büx un gröne Blus'. Fein. De Musik sett forts in: „Komm herab, o Madonna Therese!". De Direktor legg sik noch mal mit'n Buuk öwer't Drahtseil ('t weer ok man 'n Meter hoch, 't is ni so gefährlig, worum ok), dar hölp he ehr rupp, geef ehr 'n japanschen Scherm, en Ring, un dar maak se desülwen Künst mit Jinken un Janken, wie't fröher bi Zirkus Rentz ok ni anners west is.

Hahahahahahahaaaa —August keem.

„Guten Abend, Herr Direktor." „Guten Abend, August, wo kommst du denn her?"

August: „Wer?"

Direktor: „Du!"

August: Ik?„

Direktor: ,Ja!"

August: ,Ja!"

Booz — harr he een an'n Blackputt, dat he koppheisterschoot as so'n Brummküsel. — Na, nu awers mal all wat recht is: Ik heff all veele Theater un Zirkusse in Harnborg un Berlin sehn, up Ehrn, — beter amüsiert heff ik mi in de Grootstädte ok ni, un wenn ik de lütt August vun Busch un düssen „Wild-West-August" vergliek, denn will ik ni Jörn Uhl heeten, wenn ik segg: „De August vun Wild-West leist mal so veel." (Den gansen Dag harr he wat to doon un weer in alle Rollen togang.) August sien Kledaasch weer allerdings slimm, de Büx weer ut ole Rulostoff; ik weer jümmer bang, dat dor wat passeer. En Glück, dat sien Büx teemli völlig weer, sünst harm wi seeker wat beleevt.

Klingelingeling! Der Herr Direktor, in Jockel-Antog. Dunner nochmal! He nehm de Mütz af, nück fierlich na alle Sieden. De Kapellmeister bröch dat Peerd, leep gau wedder trüch na de Schrotkist un speel ,Juppheidi, dallala, Schnaps is good för de Kollera", un denn reed de Direktor uns wat vör. Alle Bonöhr! Nix up uttosetten. Intwischen keem August noch'n paarmal un maak allerhand Dinger, danz up'n Ascher in de Manege herum; seeg nett ut, wie he dor'n Rheinländer hopps na de Musik „In Grunewald bi Magdeborg is Holtaukschon, dor is de Holtaukschon."

De Turneree an'n Schipsmast weer ok tipp-topp. De Direktor harr sik intwischen un wull ok, wiel he sik dat leisten kunn, en Zigarett ansteeken, stünn bi mi, un wi snackten öwer August, de nu Mariner weer un baben an'n Schipsmast bummel. He verteil mi, dat he mal hindalfulln weer un Rippen un Arm braken harr. To'n Sluß sammel August nochmal mit'n Teller rüm. „Wer 50 Pfennig gibt, darf „Du" zu mir sagen, wer eene Mark gibt, kriggt'n Kuß."

Junge, weer dat'n feinen Abend. Geiht nix öwer'n lütten Dörpszirkus!

De Törfkist

Hein Asmus

As ik noch Kind weer, stünn in unse Köök en holten Kist. De wörr vörmiddaags vun Mudder oder Oma vullmaakt. Mehrst harm se de Sackschört oder ene ole, blaustrekige Köökenschört ümbunnen. Weer de Kist winterdags leddig, denn drogen se de Füerung mit den Törfkorf rin. To Sommertiet wörr ja ni soveel bruukt: Denn nehmen se eenfach de Sackschört tohopen, slepen Törf, Busch un Holt ran un smeeten dat in de Kist. De Kasten weer garnich so lütt. Dormit de Weg na den Herd ni so wiet weer, wörr an de Herdsiet Busch, Holt und witten Törf packt. Busch wörr för't Anböten nahmen, Holt un witten Törf höll mehr Flammen un de ganze Etenkockeree gung gauer. För de Stubenavens nehm man den swatten Törf, de smeet mehr Hitten un hol länger vör.

Dat geev Törfkasten mit platte Deckels, dar hebbt wi Kinner ümmer gern op seeten, annere harm en schregen Deckel. Bi uns to Huus stünn de Törfkist ünner dat Schöttelrieg. Schull ik wat ut de Kist rutholen un keem mit den Kopp'n beeten gau hoch, bun ik mitünner mit den Dööts dargegen haut. Denn klötern de Schötteln und wi hebbt bannig flucht.

Oma sä denn ümmer: „Mensch, paß doch op!" As keen Törf mehr graavt wörr, keem'n neben Holt un Busch Brikett un Eierköhlen in de Kist. Denn keem de Tiet, dor wull man sik de Hänn ni mehr schietig maken. För Brikett un Köhlen harr man en Schütter.

Rutsmeeten wörr de Kist, as man Heizungen buun dee un mit Öl heizt wörr. To'n Schluß wörr de Törfkist kaputthaut un ehr dreep datsülbige Schicksal, as fröher ehrn Inhalt: Se wörr opbrennt.

Dat ole Reetdackhuus

Eindecken des Reetdaches

Hett man en Reetdackhuus, denn mutt man sick daröber in klaarn ween: Is dat Dack oolt und op, denn ward't wat kosten. Natürlich süht dat schöön und romantisch ut, aver en Reparatur oder nee Indecken, dat kost nu mal Geld.

Ok de Füürversicherung is ni billig. Fröher hett ok en Rull speelt, wat wi hier för Bumaterial hebbt. Op de tofroren Dieken warrt jede Menge Reet meiht. De Vörlöper vun dat Reetdack is dat Strohdack. Bi dat ole Huus in Bünzen kann man dat prima sehn, ünner't Reet kiekt Roggenstroh un Heid rut. Wi nennt se hüüt noch lebende oder weeke Däcker. Veel Lüüd wullt dat Reetdack ni missen, to Sommertiet is't schöön köhlig und in' Winter schöön warm. Wenn man sik dat Huus vun Hertha Rathjen ankiekt, kann man verstahn, dat se nee in-decken will. Jede Menge Schiet un Moos is op't Dack, ok sünd dor Löcker, un de Draht ist verrost un afftreten. Eerst kummt de Weddersiet an de Reeg und naher de Giebel na Süüd. De Dackdeckers, de hier op't Dack sitten doot, sünd vun en ole Firma ut Kellinghusen. To so en Firma Nett man Vertruun, weil se dat Dack kennt. Hebbt dat ok verschiedentlich allmal utbetert.

Fröher harr jede Kaat enige Schoof Reet op'n Böhn liggen un achter dat Hahnholt in' Dackstohl steken. Harr de Wind denn mal in't Dack tooft, denn kunn man utbetern. Man neem dat Steckbrett, steek dat in de Dackhuut, heevt an un stoppt en Bund Reet rin; Dat Lock weer dicht. Op grote Löcker packt man eenfach en Eeg, de hoolt dat Reet fast.

Bi't Indecken sünd de Meister und sien Geselln baben op't Dack, de Binnenmann is op'n Böhn und ün-nen is noch de Toplegger. De Veer arbeidt Hand in Hand. Man fangt ünnen an. Wenn de eerste Reetlaag fast is, arbeidt de beiden sik Schicht vör Schicht hoch. En Schicht is so breet as de Dacklatten ut'nanner sünd. De Meister un sien Gesell hebbt ungefähr twee Meter Arbeitsplatz. Se turnt op de lütten Dackstöhl rüm. De Dackstöhl sünd de Trittledders, de mit de groten Tinnen in de Dackhuut griepen doot. De beiden mööt op-passen, dat se nich rünnerfallt. Hett man een Schicht fardig, geiht dat Neih'n los. Mit en grote Nadel stickt man dör de Dackhuut, un de Binnenmann fädelt den Draht in de Oes.

Denn warrt trüchtrocken und fast makt. Is dat Dack vun binnen ver-kleedt, bruukt man keen Binnenmann un Stellasch mehr, denn nimmt man de Rundnadel. De Nadelführung un dat Infädeln warn vun buten makt. Aver dat wichtigste Gerät is dat Drievholt. Mit dat Löckerbrett kloppt man de Reetstoppeln so lange vör'n Mors, bit se schöön fastsitten. Man feegt un man bößt darmit, und dat Dack warrt solang kloppt, bit allens schöön eben un akraat is. Dat gifft nix Slimmeres as en scheeves Reetdack op en ool' Huus.

Wat Christine Heeschen ut Böken vertellt hett

De Hoff vun mien Vadder Heinrich Heeschen harr tweeundörti Tunn, fief Köh, twee Peer un twee Bo-Wagen. Mien Broder Hermann, he weer ok bi de Füürwehr, hett de Sted kreegen. Man he is in'n Krieg blee-ven. Sien Fru, ene geb. Döding, hett de Sted an Manfred Mahlke verköfft. Se is na de Lüneborger Heid wegtrocken. Mien Vadder weer ok Schoster un speel op de Klarinett un Handharmonika. Carsten Schmuck hett ok Handharmonika speelt, se kunnen fien tosamen. Max Mester weer Kapellmeister un speel Trumpet. De hett ok bi Rave in'n Kino Klaveer speelt. Dat weer bi'n Inner Bahnhoff.

• 

  Bürgermeister Hannes Peters und Heinrich Heeschen (rechts) vor der Böker Schule

• 

  Klaus Kröger aus Bünzen

• 

  H. Heeschen mit Klarinette (li.) und Max Mester

• 

  Umzug der Kinder beim Vogelschießen vor der Böker Schule

Mien Modder keem ut Bünzen, ehr Vadder weer Jakob Kröger. Vun ehren Grootvadder, Klaus Kröger, is noch'n Bild dor.

Bi de School in Böken hebbt veel Sireen (Flieder) stahn. De harr twee Klassen. Mien Lehrer weer Georg Reimer. Eenmal is de dorige dör den Böhn merrn mang de Schoolbdnk fullen. He weer Soldat in'n ersten Weltkrieg. För em makten Fru Reimer, Lehrer Brandenburg ut Inn, Lehrer Hoop ut Bünzen un Lehrer Clausen ut Bargfeld School. Ok Emma Schlüter is in Böken Lehrerin wesst. Lehrer Brandenburg weer ok Organist in de Inner Kirch. An' tweeten Pingstdaag is Ringree'n (Ringreiten) wesst. De Kinner hebbt sik bi Ringföhrn un Eiersöken amüseert.

Hans Behrens ut Böken hett Briten-broder heeten. He weer wol 'n beeten wat wild. Krischan Wörpel haal mit'n Eselskarrn de Melk. De wörr Krischan Melkkutscher nöömt. Christine weer fakenins in Bünzen bi de Verwandtschop to Besök. Abends möök se sik jümmer'n good Deel vör

Klock twölf op'n Padd trügg — denn op de Feldscheed na Böken, an'n Weg na de Wischen (wo't nu na't Klärwark geiht) sitt ja vun Merrnnacht bet Klock een de Spinnfru mit ehr golln Spinnrad to Flaßspinnen. De ehr süht, mutt eers en wiß Deel afhaspeln, ehr kämmt he dor ni bi ehr lank. So hett se dat verteilt, awers alle wüssen, Chrisine wull ni to laat na Huus kamen. Se stünn an'n Morgen heel fröh op.

De Keiler

Rudi Duschner

Seet Rudi Duschner an den Diek in Behms-Holt, harr villicht ok all'n beten vör sik hindruselt un dröömt. Dar worr he mit eenmal waak: Dat grunzt un schnooft achter em. He kunn den Atem 'Liver siene Schuller föhlen un rüken.

Keek sik ganz langsam tim. Dar seh he dat grote Gewaff vun en mächtigen Keiler. Wat nu? — Allens müßt gau gahn. Schull he na de Büchs griepen un scheten?

De Winkel weer schlecht, dat Blatt ni to drapen. Mutt en Koppschuß wesen, twee Patronen harr he ok blots. De Schuß müßt tödlich sien, sonst geiht he em to Kleed un schubst em in den Diek, weern wull man blots de Gummistebeln överbleven.

En afzirkelten Blattschuß kümmt ni oft vör. Aver erstens kümmt dat anners, und tweetens as man denkt. Rudi is ruhig sitten bleven, hett sik ok kaum röögt. Dat grobe Swien maakt kehrt, un güng sien Gang. Düssen groben Keiler sünd verschiedene Homfelder Jägerslüüd bemöt, avers keen een hett em doodschaten.

Un Rudi weet, he hett dat richtig maakt. „Man sall blots scheten, wenn man en sekere Hand hett, avers man mutt so en groten Keiler mal begegnet sien". Dat gift ok en Spruch, an den man denken schall:

„En Hauptswien lett mit sik ni spaßen, hörst Du dat, wetzen' oder, blasen', , anschoten' weet dat ganz bestimmt, wo diene Büxenbeen sünd".

Min Gastspeel bi de Post - Een lütt Erinnern an 1925

von Hermann Michaelsen aus Schönwalde am Bungsberg

Dor seet ik nu all'n Veerweekenstied to Huus in Inn — hüt heet dat Aukrog. Ik weer siet Märzmaand Schoolmeister, veelmehr Junglehrer, as wir, dortomalen nömt wörn, vorschrifsmäßi examineert un afstempelt, up't Rensborger Seminar. —Ja, jung weern wi wull, awer mit den Lehrer harr dat noch lange Been.

An een Schoolstell in't Lann weer för't eers ni to dinken, dat harr uns de Raad vun de Regeern in Sleswig recht dütli to verstaan gewen. In'e tokamen twee Johr schulln wi uns bi em nich sehn laten, he kunn doch nix för uns doon. — Nebenbi seggt, ut de twee Johr sünd for de meisten vun uns fief worn.

Wi Junglehrer, Johrgang 25, weern arbeitslos as'n Barg anner Kollegen in de domolige leege Tied. Up Hölp vun baben kunn wi ni höpen, wi müssen sehn, dat wie dörkeemen. Een kunn sich glückli priesen, wenn he sin Fööt ünner Vadder un Mudder ehrn Disch steeken kunn. För Eeten un Drinken wer wull sorgt, un 'n beeten nützli maken de ik mi uk, awer mit de Bargröschen seh dat man wat mau ut.

Awer, eher as ik dach harr, schull ik to min sülben verdeent Geld kamen. Eens Awends keek min Unkel — he weer Postbad un harr den Breefkasten ünnen in't Dörp utnahmen — bi uns in un segg to mi: „Du wullt jo Geld verdeenen, ik heff wat för Di, Du kanns mornfröh bi uns up de Post anfangen, as Breefträger, dor is een krank worn. Klock söß geiht't los". Veel Tied to'n Öwerleggen bleew mi ni, ik sä to un weer an annern Morn pünktli to Stell.

Twee vun min neen Kollegen weern all lang in Gang. Se harm all de Post mit de lütt tweerödig Koar vun de beiden eersten Tög ut Niemünster und Heid halt un utneenendeelt. Up mien Platz leegen banni veel Breefen un Korten, Zeitungen un Zeitschriften. Dor schull ik nu mit trechwarn! De beiden Dörper, de ik bestelln schull, Heinkenbossel un Homfeld, kenn ik heel good, uk wull de meisten Lüüd, de dor wahnen dän, awer ni so genau, dat ik de Post uk richtig na de Reeg inorrrn kunn. Min Unkel seh min Nood un keem mi to Hölp, un uk de beidn annern Breefdrägers gewen goode Raadsläg. — To de Breefpost keemen noch'n poor Pake ten, uk een Nanahm un sliesli öwer dusend Mark för een Heinkenbossler Buern, de sien Swien in Hamborg up'n Veehmark verköfft harr. Mi wor gans anners tomoot bi soveel Geld.

Ja, ik müß an düssen Morn 'n ganzen Barg leern. As de Post sorteert un in de groot Breefdrägertasch ünnerbröcht weer, geew dat noch een Mundvull Rook bi'n lütten Klönsnack, bi den ik in'n Mittelpunkt stünn. Bi de Gelegenheit hett mi denn de Senior vun de Inner Postbaden, Jörn Thun, de ümmer to'n Spaß upleggt weer un meisttieds en in'n Sinn harr, up den Handstock vereidigt.

Mit den Handstock weern dortomalen noch de meisten Landbreefdrägers utrüst, in Inn weer ik alleen mit'n Fahrrad ünnerwegens. Up den Stock wörn de Paketen schaben und öwer de Schuller in'e Dörper dragen. Up'n Trügwegg weer de Stock en goode Hölp for den möden Postbaden, un sliesli un toletz kunn he sik mit sien Stock, wenn't sien müß, gegen de Hunnen wehrn, de uk all vör föfti Johrn wat gegen die Lüüd vun'e Post harm. De Instrukschon, de ik up'n Wegg kreeg, weer man wat mager: „Hool di man ümmer an din Stapel Breefen, denn kann gornix scheefgahn. Wenn unnerwegens up de Vördeel Post liggt, de nimmst Du mit. Fröhstück kriggst Du in Bossel, to'n Meddag warrs Du in Homfeld inladen. So, nu suus man of un bring nix weller mit!"

Ja, de leewen Lüüd harm 'n Barg Vertruen to mi, ik weer jo Schoolmeister. Weller mitbröch heff ik uk nix, awer min Breefstapel harr ik bald dörnannerbröcht. Up en Stell bün ik an'n ersten Dag dreemal west, eers mit'n Breef un dat Rendsborger Blatt, denn mit'n lütt Paket. As ik denn noch mit dat veele Geld ut Hamborg anrück, smunsel de Buer: „Di mutt dat hier jo banni gefalln, Schoolmeister, du kümmst jo all to'n drüttenmol." Na de veele Upregung keem mi de Köm, den mi de goode Mann inschink, richti topaß.

Up jeden Fall harr ik na min eersten Dag bi de „Königli-Preußische Post" — dat weer sun Snack vun de Postbaden — 'n heel grooten Respek för mien Kollegen, de doch veel weeten müssen und noch mehr Verantwortung to drägen harm. In Bossel harr ik noch'n Beleewen, dat ik siendags ni vergeeten warr. Dat wer wull an min drütten oller veerten Dag as Breefdräger. Ik weer min Post los un streew to Huus. De Homfeller luern jo uk noch up mi. Bi de lütt Meieri seeg ik veel Lüüd up de Ramp sitten, dor schien 'n Buerversammeln to sien. As ik neeger rankeem, wink mi een Buer vun't Rad: „Segg mal, Schoolmeister, nimms Du eenli den Breefkassen gorni ut? De löppt all öwer!" — Un würkli, dor keek all wat Witts ut den Slitts. Ik kreeg 'n roden Kopp un verteidig mi: „Dat steiht ni in min Instrukschon, ik heff uk gorkeen Slötel"! — Min Gegenöwer grien: „De Slötel stickt in'e Tasch, kiek man mol na!" — Ik funn den Slötel denn uk, he weer sogar an een leddern Reemen bunnen, harr sik awer üner den Borrn vun de Tasch versteeken. As ik den Breefkassen opmaken dee, stünnen all de Mannslüüd bi mi rum. Ik fünn wieder nix as de een lütt Kort, de all rutkieken dee. Dat geew 'n grooten Hallo, un de Buern harm mi an leewsten mit to Kroog nahmen. Awer ik harr min Instrukschoon: „Kein Alkohol im Dienst!" — De lütt Köm, de den Breefdräger mennimol inschinkt wör, wor ni reekent, de weer uk to Upmünnerung notwenni. An't Enn vun'e eers Wuch tell mi de „Postmeister" August Jensen knapp zwinti Mark up'n Disch. Dat weer suer verdeent Geld, awer dat weern de eersten Gröschens, de ni ut Vadder sin Tasch keemen. — Na dree Weken güng min Deenst bi de Post to Enn. Ik harr min Saak good makt, as de Kollegen seggen dän, un schull in' Sommer in'e Urlaubstied wellerkamen. De Post hett up min Hölp verzichten müß. Ik kreeg bi en Veehändler in't Dörp en Stell as „Bookhaler", dor verdeen ik an twee Daag ebensoveel as in'e ganse Week bi de Post. Awer dat weer mi ni de Hauptsak, veel mehr wert weer't mi, dat ik an veer Daag in't Nahwerdörp as Hospitant in'e School tohörn un ünnerrichten dörf.

Dat Leven vun en Buur .. .

Vun den Buurn Sönke Paulsen

Bi so'n Buur, al oolt an Daag,
kämmt lütt Enkel an un fraagt:
Opa — warum wurrst du Buur?
So'n Leven is doch bannig suur.
Wenn ik mal groot bun — dat's doch klaar,
warr ik Lehrer oder Professor.
Dar hest ok mal 'n frien Dag,
statt ewig mit dat Veehtüüch Plaag.

De Ool kickt sik verwunnert um 
un seggt: Nu hör mal to, mien Jung, 
as ik so'n lüttjen Bengel weer, 
do see mien Vadder: Jung, hör her! 
Wenn du mal groot bust, segg ik di, 
denn warrst du Buur, just so as wi. 
Dien Vadder, Opa un Urahn 
sünd ok al dissen Weg langgahn; 
du bust de veerte Generation.

Un denn hett he mi noch belehrt:
So'n Buur, mien Jung, want ok verehrt.
De Minschen all in Land un Stadt
warm ohn' de Buur ja gar nich satt.
Un frie bust du in dien Entschluß,
un keen een seggt di, wat du mußt.
Un in de School, mien Jung, dat's wahr,
dar lehrt man uns, dat weer doch klaar,
dar predigt man uns jeden Dag,
so'n Buur weer 'n ganz besonnere Slag.

Denn keem de Lehr. Nu schulln wi lehr'n,
man düchti wat to produzeern.
In jede Eck, dar mutt wat wassen;
un op de Vörfrucht goot oppassen,
in Ordnung holen de ganze Fluur,
so see to mi mien Chef, de Buur.
Holl disse Regel fast,
denn stimmt bi di de Kass!

Denn wurr ik Buur, glieks na de Krieg,
vergeten harr 'k den groten Sieg.
Nu wull 'k ehr wiesen, wat ik kunn,
mit 'n Masse Lüüd um mi herum.
Nu wurr dar seit un hackt un wüüt
för all de hungerige Lüüd.
Kantüffeln, Melk, Gemüse, Koorn,
so makten wi dat — de eerste Jahr'n.

Doch as wi se eerst all harm satt, 
do ännert sik op eenmal wat.
Do deen de Lüüd all vun uns lopen, 
un wi mussen uns Maschinen kopen. 
Un wiel wi dat as Lütt' nich lehrt, 
makten wi eerstmal düchti wat verkehrt. 
De Trecker weer mal groot, mal lütt, 
un oftmals güng he ok in Grutt. 
Meihwark, Ploog — de ganze Schiet 
stunn dagelang denn bi de Schmitt.

An besten güng toeerst dat Plögen,
mien Jung, glöv mi, ik will nich lögen, 
wenn ik de Trecker harr in't Oog 
un Opa heel de Sachse-Ploog. 
De Treckerie, see de Berater, 
ist für den Sohn, nicht für den Vater. 
Un as denn allens flutscht op't Feld, 
fehlt uns op eenmal unse Geld.

Denn kemen dar Lüüd vun wiet un siet 
un see'n, nu kummt en nie Tiet: 
Entweder wachsen oder weichen, 
und spezialisieren und dergleichen!
Dat hulp ja nix, wat schulln wi doon? 
Wi wulln ja schließlich överstahn.

Doch mit de Technik nich alleen 
kaamt jüm Buurn nu op de Been. 
Ok de Chemie mööt jüm begriepen 
un nich blots jümme Ossen kniepen; 
un ökonomisch mööt jüm denken. 
Se deen sik bald dat Muul verrenken. 
Un wenn nich recken deit de Lohn, 
erhöht man jümme Produktion. 
Un nennt jüm fortan Ünnernehmer! 
Wi Kloken finn'n dat angenehmer. 
Un de Riesen vun de Industrie 
heten denn just so as wi.

Verdammt, mien Jung, du schullst nich gloven,
de Leistung — ja, de güng na baven. 
Wenn fröher wi snacken deen vun Punnen, 
so rekneten wi plötzlich nu in Tunnen; 
un melkt wurr nich mehr blots in Kannen, 
op eenmal bruukten wi darto Wannen; 
un bi de Swien, gloov mi dat man, 
fung ünner hunnert kener an.

As wi dat all'ns harm torecht,
güng uns dat plötzlich wedder schlecht.
Nu keem de Politik darmang
un maakt uns ganz gehöri bang.
Wi schulln doch bitte nich vergeten,
dat man nich all de Kraam kunn eten.
Un plötzlich wurm wi denn belehrt,
wi möken aliens ganz verkehrt.

Man see uns uk ganz unverhahlen:
Wi köönt de Schiet nich mehr betahlen.
Wenn man ok hungert in de Welt — 
för disse Lüüd hebbt wi keen Geld. 
So seen de Lüüd vun unse Staat, 
jedoch wi harm en nie Raat:

Nebenerwerb ist die Devise,
denn kaamt jüm rut ut jümme Krise.
Un wenn de Buur bruukt en Verehrerin,
söök he sik doch en Lehrerin.
Een op de Hoff, een in de School,
denn schüllt jüm sehn, denn löppt dat woll.

Bi jümme Melk, dar kriegt jüm Quoten, 
un wi, de Staat, wi warm utloten, 
woveel dat lieden kann op 'nmal, 
de Buurn, de is dat denn egal; 
denn wenn dat Quantum runner geiht, 
de Pries sik gau na haven dreiht. 
Un för de Ploogbuurn, deen se seggen, 
wüllt wi en ganz Deel Land stilleggen. 
Wi wüllt de Menge reduzeern,
statt ümmer mehr to produzeern.
Un darför kriegt jüm ok noch Geld 
för't Nixdoon op dat egen Feld.

As all'ns nu weer schöön in de Reeg 
un man de Schiet vun neeg beseeg, 
do weer de Barg nich lütter worm, 
de Navers blaasten nu in't Hoorn. 
Un plötzlich stellten wi fast — o weh! 
dar ännert sik nix in de EWG.
De Zeitung, Rundfunk und so weiter 
kritisierten uns mal frech, mal heiter. 
Statt dat se uns noch respekteren, 
doon se uns kräftig blots belehren: 
Jüm sei'n, wat kener eten mag, 
un jammern blots de ganze Dag.

Op eenmal föhr de Jung dartwüschen, 
nu wull he ok mal werr mitmischen: 
Vun de School will ik di informeern, 
wi schüllt dat „Riesenspielzeug" lehrn. 
Dat is en Stück ut ole Tieden,
trotzdem mag ik dat Stück geern lieden.
Wenn 'k di hör, Opa, mutt ik seggen, 
mutt man dat gründlich överleggen — 
en Ogenblick wurr he ganz still — 
ob man woll hüüt noch Buur warm will.
 
Mien Entschedung fallt mi nich mehr suur, 
denn dat „Riesenspielzeug" is de Buur, 
en Speeltüüch, Opa, wunnerschöön, 
de Dichter hett dat richtig sehn.

De Ool kickt still vör sik hendal: 
Segg doch den enen Vers nochmal.

„Der Alte wird gar ernsthaft
und wiegt sein Haupt und spricht:
Was habt ihr angerichtet?
Das ist kein Spielzeug nicht!
Wo ihr es hergenommen,
da tragt es wieder hin!
Der Bauer ist kein Spielzeug,
was kommt euch in den Sinn!"

De Aukroog un de Rotbunten

von Peter Carstens-Behrens

Solang as ik denken kann un dat in de Böker steiht warrt bi uns rotbuntes Veeh holen. Man dor weern jümmers en paar Buurn, de swartbunte Köh harm. Vör good hunnert Jahr'n güng dat ok hier los, dat de Buurn sik duller mit Veehtocht afgewen deen. De Herdbookbezirk Hohenwestedt worr 1879 gründt. All tim de Jahrhunnertwenn fung dat bi de eersten Buurnsteden mit de Melkkontroll an. Een vun de eersten Kontrolleure weer Hölck in Bucken. In de olen Böker is he toerst opföhrt.

De eersten Melkkontrolleure, to'n Bispill Willi Rees', Fiede Lahann un Hein Wies', föhren op't Rad na de Buurn. In'n Krieg muß Willi Rees' sogar över den „Böhmerwaldsbarg" na Heinkenbostel. Damals worr avends un morgens konntrolleert, un bi Schietwedder bleev he dor ok of un to över Nacht.

Üm 1900 weern de Buurn Jargstorff ut Inn' un Bargfeld (hüüt Möller un Heine) wied bekannt in de Rotbuntentocht. Se hebbt mehrmals Köh na de DLG (Deutsche Landwirtschaftliche Gesellschaft) schickt un ok Priese halt. Detlev Ratjen ut Bargfeld (Dedis Grootvadder) weer lange Jahrn Baas vun'n Kreisvereen Rendsborg un hett sik stark for de Rotbuntentocht insett.

Fröher harm veel Buurn 'n Bulln ut den eegen Bestand. Dörch de Bullnauktschoon in Niemünster kee men betere Deckbulln op de Hööv. To de Tied güng dat, so as hüüt wedder, am Melk un Botter. Vun de dörtigerJahrn an schull dat Veeh ok'n godes Stück Fleesch levern. Dorüm won de Veehslag ut de Masch un ut Holland inkrüüzt. In de Dörper bill'n sik Bullnhaltungsvereene, un de Buurn trocken mit de Köh dörch't Dörp na'n Bulln hen.

Üm 1950 worm de eersten Köh künstlich besamt. En Besamungsvereen Innien worr gründt. Willi Pries un laterhen Klaus Hermann Kahlke weern de Vörsitters.

Dat Besamen möken de Tierdokters. De eersten keemen ut Nortorf un Brokstedt, so as nu ok wedder. Twischendörch weern in Inn' Dr. Kieschke, denn Dr. Wünscher un toletzt Dr. Schmidt. Hüüt kümmt de Besamungstechniker Dieter Jäger.

So en Besamung kost bummelig 50 Mark. De Besamungsbulln weern bannig groot un dick, un dorüm geef dat mehr Swargeburten, avers ok gröttere Tiern. Rolf Rohwedder sien Koh „Riga" op de Tierschau vun de 850-Jahrsfier harr 890 kg. De letzten Jahrn ward tonehmd Red-Holstein-Blood insett. Besünners de jungen Buurn stüürt so de 8 — 10.000 Liter-Koh an. Denn bringt dat nämlich mit desülbige Stücktahl meist dat Dubbelte an Melk, un se bruukt eerstmal keen' ni'en Stall buu'n — ok wenn all aliens parat steiht, so as de Tierdokter Wünscher dat geern hebben wull: „Warmes Wasser, Seife, Handtuch, Stuhl mit Lehne!" sä he blots, denn he hett nich veel Wöör maakt, wenn dat mit de Arbeid in'n Stall losgahn schull. Un noch wat vun fröher: Won bi'n Buurn wat in de Weeg geborn, so worr de „lütt Speisemeister" an de Melkwaag bummelt un op düsse Wies siene Tonahm registreert.

Wie ans einer den'n Bünzer Möller för'n Strolch höl'l künn

Hermann Carstens, sprich Hermann Mühle (der Unterscheidung wegen), hatte einen Großvater „Hermann", damaliger Besitzer der Bünzer Mühle. Das war ein Mann mit großem gestutztem Vollbart, der sein ganzes Gesicht umrahmte. Er hatte vom vielen Säckeschleppen eine gebückte Haltung und trug im Winter, wenn er auf offenem Wagen mit Karpfen aus seinem Mühlenteich nach Neumünster fuhr, einen großen, weiten Mantel, der ihn ganz umhüllte. Schnee oder Reif hatten während oder Fahrt Bart und Gesicht ganz überzogen, so daß er ein Aussehen bekam, das Furcht einjagen und ihn als einen bettelnden Strolch erscheinen lassen konnte. Er hatte seine Kunden bei den wohlhabenden Fabrikanten in Neumünster.

So erging es dann einmal dem Dienstmädchen, das ihm auf sein Klopfen die Tür öffnen wollte, daß es verängstigt zurückprallte, schnell einen Groschen holte, um den vermeintlichen Strolch möglichst sofort wieder loszuwerden. Erst seine freundliche Zurückweisung des Trinkgeldes und Erklärung, daß er doch nur seine Karpfen zum Kauf anbieten wolle, beruhigten das ängstliche Mädchen und verschafften dem Müllersmann wohlwollenden Einlaß.

Wie ans Frie'ch Wörpel 'n mißtruischen Nimünsterschen Schutzmann beruhigen künn

Wir kennen schon den trinkfesten „Eselstreiber" Krischan Wörpel. Ein Friedrich Wörpel fuhr später mit zwei nicht gerade rassigen Pferden für das „Frauenheim" gereinigte Wäsche nach Neumünster. Große Sorgfalt auf das Sielengeschirr seiner beiden Zossen legte er nicht. Sie wußten ohnehin fast alleine den Weg, und er brauchte keine Mühe aufzuwenden, um ihre müde Gangart zu zügeln. So machte es ihm nichts aus, daß er am Morgen in der Frühe die Trense, „dat Bitt", nicht richtig eingesetzt und die Leine nur am Halfter angebunden hatte. Sie liefen ihm schon nicht weg.

Kaum in Neumünster angekommen, begegnete ihnen auch schon der für die Verkehrssicherheit verantwortliche Schutzmann. Der 'gewissenhafte Ordnungshüter erkannte sofort die drohende Gefahr einer Verkehrsbehinderung, ließ den ahnungslosen Frie'ch halten, wies mit strengem Blick und zurechtweisenden Worten den wenig herrschaftlichen Kutscher darauf hin,' daß das eine Pferd unvorschriftsmäßig aufgezäumt sei. Der biedere Rosselenker stutzte. Dann aber durchfuhr ihn sofort der Gedankenblitz, daß der uniformierte Stadtmensch von Pferdekrankheiten jedenfalls keine Ahnung habe und entgegnete mit entwaffnend unschuldigem Tonfall: „Herr Wachtmeister, datt güng jo nich 'anners. Ich künn datt Bitt nich insetten, denn dei Voß hett so grote Tähnweidag!"

Nun stutzte der Verkehrslenker! Wer konnte solche Begründung widerlegen! Der gestrenge Wachtmeister wurde unsicher. Schließlich konnte keiner von ihm verlangen, daß er mit Zahnmedizin Bescheid wußte. Er steckte beruhigt sein Notizbuch ein, und Krischan trieb mit verstecktem Grinsen seine Rösser wieder an.

Wat de Lüüd so vertellt

Bäcker Peters weer'n beten wat nehrig. Darum harm de Lüüd dat lewer, wenn de Fm in'n Laden verköpen dee. En lütt Deem schull Gest (Hefe) halen, un kreeg vun ehr' Moder genau Order. Se keem in'n Laden.

„Na, mien Deem, wat schasst du denn halen?" „Wenn Tante Peters dor is, för fief Penn Gest, un wenn Onkel Peters in'n Laden is, för'n Groschen.” Onkel Peters weer in'n Laden!

Siehe auch

• Archiv:Dienststellen#Min Gastspeel bi de Post - Een lütt Erinnern an 1925